"Mae blinder cemo mor wanychol - ond clinig newydd wedi fy helpu i gynllunio pethau'n well"
03.10.2022
Gall cleifion sy'n cael trafferth gydag un o sgîl-effeithiau diagnosis a thriniaeth canser sy'n cael ei drafod leiaf gyfeirio eu hunain at wasanaeth hanfodol.
Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr a Macmillan yn mynd i'r afael â Blinder sy'n Gysylltiedig â Chanser (CRF) yn uniongyrchol fel rhan o raglen y mae mawr ei hangen.
Mae cymaint â naw o bob 10 o bobl yn cwyno am flinder neu ludded ar ryw adeg yn ystod eu taith triniaeth canser.
P'un a yw achosion CRF yn deillio o'r clefyd ei hun, nid yw ei symptomau neu a yw'n sgil-effaith triniaeth yn cael ei ddeall yn llawn.
Diffinnir CRF fel “ymdeimlad trallodus, parhaus, goddrychol o flinder neu ludded corfforol, emosiynol a/neu wybyddol yn ymwneud â chanser neu driniaeth canser nad yw’n gymesur â gweithgaredd corfforol diweddar ac sy’n ymyrryd â gweithrediad arferol”.
Dywedodd Jackie Pottle, arweinydd AHP Canser Macmillan ar gyfer BIPBC: “Roedd astudiaeth gyfannol Macmillan yn 2020 yn adlewyrchu pryderon cleifion yng Ngogledd Cymru mai CRF yw’r symptom mwyaf cyffredin iddyn nhw ar draws yr holl safleoedd tiwmor.
“Mae’n bwysig iawn bod cleifion nawr yn gallu cyfeirio eu hunain at y Rhaglen CRF, er bod arbenigwyr yn y maes yn derbyn bod y blinder yn real ac yn effeithio ar fywydau dioddefwyr canser.
“Mae pobl yn adnabod eu cyrff eu hunain, felly bydd gallu hunangyfeirio at y gwasanaeth hanfodol hwn yn rhoi cysur ychwanegol iddynt fod eu lleisiau’n cael eu clywed.”
Mae CRF yn gyffredin ac yn amlwg mewn hyd at 99% o bobl â chanser, gyda thua dwy ran o dair o gleifion yn nodi symptomau cymedrol i ddifrifol.
Mae'n gysylltiedig â llai o ansawdd bywyd, mwy o drallod seicolegol, llai o ymlyniad wrth driniaeth a nam ar weithrediad corfforol a gwybyddol.
Un person sydd wedi elwa o'r clinigau yw Jacqui Renwick, 48 oed ac o Fetws-yn-Rhos. Cafodd ddiagnosis o ganser y fron cam 1 ym mis Hydref 2021.
Roedd Jacqui, a ddywedodd ei bod bob amser wedi bod “yn llawn egni”, yn teimlo’n hynod flinedig ar ôl ei thriniaeth a chafodd ei chyfeirio at y gwasanaeth gan ei oncolegydd.
Dywedodd: “Fe’i cynhaliwyd o bell, a oedd yn llawer gwell i mi. Mae'n debyg na fyddwn wedi mynd pe bai wyneb yn wyneb oherwydd teimlo'n sâl ac ofn Covid.
“Mae'n anodd iawn esbonio. Nid yw fel blinder arferol. Gyda blinder arferol rydych chi'n mynd i'r gwely ac yna rydych chi'n teimlo'n iawn. Ond mae blinder cemo mor wanychol - rydych chi'n teimlo wedi'ch draenio'n barhaus.
“Mewn gwirionedd dw i'n meddwl mai'r peth allweddol gyda'r dosbarthiadau oedd sylweddoli nad ydych chi ar eich pen eich hun. Rydych chi'n dueddol o deimlo'n unig iawn yn mynd trwy cemo ac roedd yn braf gweld bod pobl eraill yn teimlo'r un peth â chi.
“Roedd y llenyddiaeth a’r cysylltiadau â sefydliadau allanol yn wych, gan ei fod yn eich helpu i weithio allan eich lefelau egni a sut i’w cadw.”
Dywedodd Jacqui fod mynd am dro bach yn ei blino. Daeth hyd yn oed golchi dillad yn brawf ond fe wnaeth y clinig a’r gefnogaeth a gafodd ei helpu i weithio allan sut i reoli ei hamser, ei lles meddyliol a’i lefelau egni.
Ychwanegodd: “Roedd yn atseinio gyda mi ac wedi fy helpu i gynllunio pethau’n well. Gallaf gynllunio’r hyn a wnaf a chaniatáu i mi fy hun gael rhywfaint o adferiad pan fydd ei angen arnaf.
“Dim ond rasio yw eich meddwl a rhoi meddyliau ofnadwy yn eich pen, felly roedd y clinigau’n bositif iawn i mi. Rwy'n dilyn llawer o'r dolenni maen nhw'n eu rhoi i chi.”
Ychwanegodd Jackie Pottle: “Mae’r adborth gan gleifion wedi bod yn rhyfeddol o dda. Mae’n helpu pobl i ddeall beth sy’n digwydd ac yn rhoi strategaethau iddynt ymdopi ag ef yn well. Mae hyn wedi bod yn werthfawr iawn i gleifion.
“Mae’n ysgafnhau’r baich ar nyrsys canser arbenigol. Dywedodd pob tîm mai CRF yw eu symptom mwyaf anodd ac nid oedd llawer o staff yn gwybod sut i'w gefnogi yn y ffordd orau.”
Gall cleifion ddod o hyd i'r ffurflen hunan-gyfeirio yma: Gwasanaethau Blinder sy'n Gysylltiedig â Chanser BIPBC Ffurflen cyfeirio : Ffurflen hunangyfeirio (smartsurvey.co.uk)
I gael rhagor o wybodaeth am y cyflwr ewch i: Eich helpu chi i reoli Blinder sy'n Gysylltiedig â Chanser | Fforwm Cleifion Canser Gogledd Cymru (northwalescancerforum.co.uk