Pa fathau o bethau fydd yn ein hatal rhag cael noson o orffwys?

I rai pobl ag anhwylderau niwroddatblygiadol fel ADHD, gall cwsg fod yn broblem. Mae gan Cerebra, elusen sy’n eirioli dros blant â chyflyrau’r ymennydd, wasanaeth cyngor ar gwsg – sydd ar gael yma:  Gwasanaeth Cyngor ar Gwsg - Cerebra

Gellir dweud yr un peth am y bobl hynny sy'n dioddef o broblemau iechyd meddwl, megis gorbryder ac iselder.

Yn yr achosion hyn, gall diffyg cwsg greu cylch dieflig lle mae iselder yn dyfnhau a chwsg yn fwy afreolaidd, felly mae dod o hyd i ffordd o orffwys yn iawn yn hanfodol. Edrychwn ar sut mewn pennod yn nes ymlaen.

Un o'r materion mwyaf cyffredin sy'n effeithio ar gwsg, ond nid oes llawer yn cael diagnosis, yw Apnoea Cwsg. Mae’n gyflwr sy’n eich atal rhag anadlu tra byddwch yn cysgu ac mae'n eich deffro i ddechrau anadlu eto.

Nid yw dioddefwyr byth yn cael noson lawn o gwsg a gall achosi problemau iechyd lluosog, fel y manylir yn y Bennod “Diffyg cwsg a’ch iechyd”. Mae dioddefwyr yn deffro gan deimlo fel nad ydynt wedi gorffwys, yn teimlo'n flinedig yn ystod y dydd a gallant hyd yn oed syrthio i gysgu wrth yrru.

Apnoea cwsg ataliol (OSA) yw'r ffurf fwyaf cyffredin ar y cyflwr ac mae'n digwydd yn bennaf mewn pobl sydd dros bwysau. Pan fydd y gwddf yn ymlacio yn ystod cwsg, gall y pwysau ychwanegol ar y gwddf gau llwybrau anadlu claf a'i atal rhag anadlu - weithiau gannoedd o weithiau bob nos.

Mae yna resymau ffisiolegol eraill pam y gallai llwybr anadlu gulhau, megis tonsiliau chwyddedig neu ên isaf wedi'i gosod yn ôl. Os yw'r trwyn wedi'i rwystro'n rhannol, mae hyn yn golygu bod y pwysedd yn disgyn a waliau'r gwddf yn cwympo i mewn ac yn rhwystro'r llwybr anadlu.

Mae'n hawdd ei drin, fel arfer trwy ddefnyddio gwasgedd aer positif parhaus, neu beiriant CPAP. Yn syml, mae'r ddyfais yn pwmpio aer i'ch llwybrau anadlu ar bwysedd uchel ac yn eu cadw ar agor fel y gallwch chi anadlu'n normal a pharhau i gysgu. Mae'n gweithio yn y mwyafrif helaeth o achosion os caiff ei ddefnyddio'n gywir.

Yn anhygoel, mae ymchwilwyr yn amcangyfrif bod hyd at 85% o ddioddefwyr yn dal heb gael diagnosis. Gall y rhesymau am hyn amrywio ond mae balchder (dim eisiau gwisgo mwgwd yn y gwely) ac ofn colli eich trwydded yrru (nid yw hyn yn wir os ydych yn defnyddio peiriant CPAP yn ôl y cyfarwyddyd) yn sicr yn chwarae rhan.

Mae Llywodraeth y DU yn dweud bod OSA yn effeithio ar 5% o'r boblogaeth. Credir bod gan hyd at 1.5m o yrwyr yn y DU OSA heb ei drin a'u bod mewn perygl o gysgu wrth y llyw. Rhyfeddol ynte?

Mae chwyrnu uchel yn arwydd y gallech fod yn dioddef o apnoea cwsg, ynghyd â chwsg di-orffwys, pasio dŵr yn aml yn ystod y nos, cur pen yn y bore, bod yn gysglyd yn ystod y dydd, cof gwael, llai effro a bod yn fwy trwsgl. Efallai eich bod yn dioddef o newidiadau mewn hwyliau a phersonoliaeth a'i fod yn ei effeithio ar eich perthynas â'ch priod neu'ch partner.

Os ydych chi'n meddwl bod gennych chi neu anwylyd y cyflwr, cysylltwch â'ch meddyg teulu am asesiad cychwynnol cyn gynted â phosibl.

Ar wahân i gyflyrau iechyd, mae yna ffactorau eraill sy'n ein hatal rhag cael noson braf o gwsg.

Yn ôl canllaw’r GIG ar anhunedd, achosion mwyaf cyffredin diffyg cwsg yw:

• Straen, pryder neu iselder
• Sŵn,
• Ystafell sy'n rhy boeth neu oer
• Gwely anghyfforddus
• Alcohol, caffein neu nicotin
• Cyffuriau adloniant fel cocên neu ecstasi
• Jetludded
• Gwaith sifft

Yn y bennod nesaf, byddwn yn edrych ar yr arwyddion o ddiffyg cwsg.