Enillwyr Gwobrau Ymchwil, Trawsnewid, Gwella ac Arloesi sy'n darparu gwasanaeth 'Safon Aur'

Mae gwasanaeth cyntaf yng Nghymru, sy'n darparu diagnosis cyflym ar gyfer canserau penodol, wedi ennill Gwobr Cyrhaeddiad Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr.

Caroline Williams yw rheolwr y rhwydwaith dros dro ar gyfer canser o fewn y bwrdd iechyd a hi enwebodd y Clinig Lympiau yn y Gwddf Un-stop.

Mae'r tîm o weithwyr proffesiynol amlddisgyblaethol yn darparu clinig diagnostig yr un diwrnod i gleifion y cyfeirir atynt fel "canser tybiedig brys", oherwydd lwmp amheus yn y gwddf.

O ganlyniad i'r cydweithrediad hwn rhwng arbenigeddau, y cyntaf o'i fath yng Nghymru, mae cleifion yn derbyn diagnosis yr un diwrnod, gan leihau’r pryder o aros, a sicrhau bod y cleifion hynny sy'n cael diagnosis o ganser yn gallu cael triniaeth yng nghynt nag o'r blaen.

Roedd barn cleifion yn hanfodol wrth ddylunio'r gwasanaeth - ac mae'r adborth wedi bod yn ardderchog.

Meddai Caroline: "Mae'r clinig Lympiau yn y Gwddf Un-stop yn enghraifft o ddefnyddwyr gwasanaeth, clinigwyr a rheolwyr yn gweithio gyda'i gilydd i greu model gofal arloesol, effeithiol, effeithlon sy'n canolbwyntio ar gleifion. 

“Cyfeiriodd un claf at y gwasanaeth fel 'safon aur', gan ddweud 'Rwy'n credu ei bod yn anodd rhoi mewn geiriau pa mor bryderus yw pobl pan fydd ganddynt lwmp ac yn gorfod mynd i'r ysbyty.  Gogoniant y clinig mynediad cyflym hwn yw y gallwch fynd i mewn un diwrnod a chael diagnosis cychwynnol'."

Cyn sefydlu'r clinig hwn, byddai cleifion yn aros hyd at chwe wythnos am ddiagnosis. Byddent yn cael eu gweld i ddechrau mewn clinig clust trwyn a gwddf (ENT) i gleifion allanol, yn cael eu cyfeirio am FNA uwchsain (allsugnad nodwydd fain) a fyddai'n cymryd tua phythefnos i'w drefnu ac yna'n cael eu gweld yn ôl mewn clinig bythefnos yn ddiweddarach gyda'r canlyniad.

Pe na bai'r sampl wreiddiol yn ddigonol, byddai hyn yn gofyn am gyfeiriad pellach at radioleg ar gyfer sgan arall. Byddai’r aros hir am ddiagnosis yn arwain at fwy o bryder i gleifion ac arhosiad hir o amheuaeth o ganser i driniaeth, lle byddai angen.

Yn y naw Clinig Lympiau yn y Gwddf Un-stop a ddechreuodd ym mis Mehefin 2022, cafodd 53 o gleifion eu gweld. Cafodd 45 ohonynt dawelwch meddwl a derbyniodd wyth ddiagnosis o ganser.

Datgelodd archwiliad o amseroedd aros yn y clinigau fod samplau wedi'u hadrodd o fewn 63 munud i weithdrefn FNA. Gostyngwyd yr amser i gael diagnosis i gleifion 14 diwrnod ar gyfartaledd.

I ddechrau, dim ond ar gyfer cleifion yng Nghymuned Iechyd Integredig (IHC) Ardal y Canol, Conwy a Sir Ddinbych i bob pwrpas, mae cyllid bellach ar waith i ymestyn y gwasanaeth i gleifion ar draws Gogledd Cymru.

Mae Byrddau Iechyd eraill yng Nghymru, a ysbrydolwyd gan lwyddiant y gwasanaeth yn yr ardal hon, hefyd wedi cysylltu â thîm BIPBC i ddysgu o'u profiadau wrth ddatblygu eu gwasanaethau eu hunain.

Datblygodd tîm prosiect amlddisgyblaethol o glinigwyr o ofal sylfaenol ac eilaidd, defnyddwyr gwasanaeth a rheolwyr y clinig.

Ymchwiliodd rheolwyr fodelau arfer gorau yn Lloegr a chydweithio i feithrin y syniad.

Roedd datblygu'r clinig yn gofyn i glinigwyr gytuno ar y model gofal, nodi digon o adnoddau ac ad-drefnu cynlluniau swyddi meddygon ymgynghorol.

Bu'n rhaid dod o hyd i le clinig a bu'n rhaid gwneud lle ar restrau radioleg ac o fewn patholeg, i warantu'r gwasanaeth diagnostig cynhwysfawr, un-stop.

Caiff pob claf sy'n mynychu eu hasesu gan lawfeddyg clust, trwyn a gwddf ac mae ganddynt sgan uwchsain a gynhelir gan radiolegydd ymgynghorol sydd ag amsugnad nodwydd fain (FNA), os oes angen.

Mae'r FNA yn cynnwys rhoi anesthetig lleol a mewnosodir nodwydd fain yn yr ardal yr effeithir arni, gyda chymorth delweddu. Yna cesglir sampl o'r hylif i'w ddadansoddi.

Mae'r sampl yn cael ei chymryd i'r labordy patholeg, lle mae patholegydd ymgynghorol arbenigol yn gwneud penderfyniad o fewn awr. Yna mae'r claf yn cael ei weld yn ôl yn y clinig gan lawfeddyg yr ENT gyda'r canlyniad.

Os nad yw'r sampl wreiddiol yn ddigonol ar gyfer diagnosis, gellir ailadrodd sgan uwchsain FNA o fewn yr un clinig.

Felly, mae'r claf yn derbyn ei ddiagnosis yn y clinig ac mae tîm Nyrs Glinigol Arbenigol  Canser y Pen a'r Gwddf yn bresennol i gefnogi unrhyw glaf y mae ei ganlyniad yn cadarnhau canser.

Dywedodd yr Athro Edmund Burke, Is-Ganghellor Prifysgol Bangor, noddwr y wobr: "Mae Gogledd Cymru yn gartref i gymuned sylweddol o unigolion sy'n ymroddedig i ymgymryd ag ymchwil gwerthfawr ac arloesol. Mae'r prosiectau a arddangoswyd gan y tri sydd wedi cyrraedd y rownd derfynol yn dangos y dulliau amrywiol y mae staff y GIG yng Ngogledd Cymru yn eu defnyddio i wella gwasanaethau gofal iechyd a lles cleifion. Rwy'n estyn fy llongyfarchiadau i'r tri sydd wedi cyrraedd y rownd derfynol am eu hymdrechion clodwiw."

Dywedodd Jez Nash, Prif Weithredwr y noddwr gwobrau cyffredinol Centerprise International: "Yn ein chweched flwyddyn yn noddi Gwobrau Cyrhaeddiad BIPBC, mae ymrwymiad rhagorol staff y GIG yng Ngogledd Cymru yn parhau i wneud argraff arnaf.

"Maent yn arloesol yn eu dull o ddarparu gofal ac yn dangos tosturi di-baid tuag at eu cleifion a'u cydweithwyr.

"Roeddem yn falch iawn o rannu'r achlysur gyda 500 o staff y GIG yn y gwobrau, ac yn falch o allu parhau â'n cysylltiad â noson wych yn dathlu eu hymdrechion.

"Llongyfarchiadau mawr i bawb sydd ar y rhestr fer yn y gwobrau eleni."