Anhawsterau llyncu

Weithiau mae pobl yn sylwi ar newid yn eu gallu i lyncu bwydydd neu hylifau penodol. Efallai y bydd yn teimlo fel bod bwyd neu ddiod yn 'mynd i lawr y ffordd anghywir'. Gall arwyddion o anawsterau llyncu gynnwys: peswch wrth fwyta neu yfed, tagu, llais yn cecian ar ôl llyncu, neu’r teimlad o fwyd neu ddiod yn glynu yn y gwddf. Allsugno y gelwir pan fydd bwyd neu hylifau'n mynd i'r llwybr anadlu a'r ysgyfaint, yn hytrach na'r ystumog. Gall allsugno arwain at broblemau difrifol, megis colli pwysau, heintiau ar y fron cyson a derbyniadau i'r ysbyty.

Mae therapyddion iaith a lleferydd yn gweithio fel rhan o dîm yn cefnogi pobl sydd ag anawsterau yfed, bwyta a llyncu.

Bydd y therapydd iaith a lleferydd yn edrych yn benodol ar y camau 'drwy'r geg' a'r 'gwddf' o ran bwyta ac yfed - sy'n cynnwys eich ceg a'ch gwddf. Mae hyn fel arfer yn cynnwys edrych ar gyhyrau eich ceg a'ch gwddf a'ch arsylwi yn bwyta ac yfed. Efallai y bydd yn gofyn i chi wneud ymarferion penodol yn ystod yr asesiad i wella'r ddealltwriaeth o sut mae'r cyhyrau a ddefnyddir i lyncu'n gweithio gyda'i gilydd.

Ar ôl yr asesiad cychwynnol, efallai bydd y therapydd yn eich cyfeirio at asesiad pellach, megis am sgan pelydr-x ohonoch yn llyncu (fideofflwrosgopi) neu archwiliad endosgopig. I helpu gyda'ch anawsterau llyncu, efallai y bydd yn argymell:

Ymarferion llyncu i wella swyddogaeth a diogelwch eich llwnc
Addasu eich osgo wrth fwyta ac yfed
Addasu eich cyflymdra wrth fwyta ac yfed
Newid gwead neu drwch bwyd a diod.

Efallai y bydd yn eich cynghori y bydd gweithwyr proffesiynol iechyd eraill yn ymwneud â'ch gofal hefyd, megis dietetegwyr, nyrsys neu ffisiotherapyddion.

Mae'r tabl isod yn rhoi ychydig o wybodaeth am sut y gallai pobl eraill ar y tîm eich cefnogi. Nid oes angen i chi weld therapydd iaith a lleferydd cyn gofyn am gymorth gan y gweithwyr proffesiynol hyn os ydych yn cael anhawster. Siaradwch gyda'ch Meddyg Teulu os nad ydych yn siŵr sut i gael eich cyfeirio at unrhyw un o'r gwasanaethau hyn.

Gweithiwr Proffesiynol	Maes yr Angen
Meddyg Teulu	Presgripsiwn adnodd tewhau clir Adolygiad/addasiad meddyginiaeth Penderfyniadau bwydo diwedd bywyd/risgiau penderfyniadau bwydo Meddyginiaeth ar gyfer glafoerio
Fferyllydd	Meddyginiaethau wedi'u addasu
Dietetegydd	Cyfnerthu bwyd Ychwanegiadau
Arbenigydd Gofal Drwy'r Geg	Hyfforddiant ac asesiad ar gyfer cyflwr drwy'r geg
Deintydd	Dannedd gosod a phroblemau gyda deintiad
Ffisiotherapydd	Symudedd a gosodiad diogel
Therapi Galwedigaethol	Darpariaeth a chefnogaeth gydag eistedd yn diogel ac offer eraill ar gyfer byw yn annibynnol
Nestle	Darparwr adnodd tewhau clir. Mae eu cynrychiolwyr yn cynnig hyfforddiant ac adnoddau staff i gefnogi defnyddio tewychydd yn ddiogel ac yn effeithiol mewn cartrefi gofal

IDDSI (Menter Safoni Diet Dysffagia Ryngwladol):
Yn 2019, cyflwynwyd fframwaith rhyngwladol newydd i greu cysondeb yn y derminoleg a ddefnyddir i ddisgrifio bwyd a diod. Mae hyn yn helpu i wella'r diogelwch wrth ofalu am bobl sydd ag anawsterau llyncu. Gallwch ddod o hyd i fwy o wybodaeth ar wefan I DDSI.

Caiff y dietau eu hargymell yn aml i bobl sydd ag anawsterau llyncu. Maent yn dilyn disgrifiadau IDDSI, ac maent wedi eu cymeradwyo gan Goleg Brenhinol y Therapyddion Iaith a Lleferydd.

Level 4 puree diet booklet, PDF
Level 5 minced and moist diet booklet, PDF
Level 6 soft and bite-sized diet booklet, PDF